Bitcoin’in Proof of Work (İş Kanıtı) protokolüne bir alternatif olarak ortaya çıkan Proof of Stake (PoS – Hisse İspatı), hesaplama gücüne dayanan bir sistem yerine dijital varlık sahipliğini dikkate alan bir protokoldür. 2012 yılında Sunny King ve Scott Nadal isimli blokzinciri geliştiricileri tarafından yayımlanan bir makalede sunulan PoS protokolü, Bitcoin madenciliği için gerekli olan yüksek enerji tüketimi ve bazı diğer sorunları ortadan kaldırmaya odaklanmıştır. PoS protokolünü kullanan ilk kriptopara birimi Peercoin’dir.
Bitcoin ağında kullanılan Proof of Work protokolü, işlemci gücünün çoğunu elinde tutan madencilerin ağda daha fazla söz hakkına sahip olduğu ve dolayısıyla daha fazla getiri elde ettiği bir sistemdir. Bitcoin madenciliği, yüksek enerji tüketimine ihtiyaç duymaktadır. Ancak Hisse İspatı protokolü ağ gücünü işlemci gücüne bakarak dağıtmaz. PoS’ta bir sonraki bloğun üretimi birkaç kombinasyonu aynı anda yerine getiren operatörler tarafından gerçekleştirilebilir. Proof of Stake protokolünün birden çok türü vardır.
Proof of Work hakkında daha detaylı bilgilere Proof of Work (İş Kanıtı) Nedir? Nasıl Çalışır? içeriğinden ulaşabilirsiniz.
Hisse İspatı protokolünde, işlem doğrulayabilmek ve gelirden pay almak isteyen kullanıcılar, kriptopara varlıklarını, doğrulama için kullanılmak üzere kilitlemeleri gerekir. “Staking” olarak adlandırılan bu token kilitleme işleminde, bu işlem için kullanılmak istenen tutar, kilidi kaldırılana kadar cüzdandan çekilemez ve kullanıcının hissesi olarak ağda işaretlenir.
Hisse İspatı protokolünü kullanan blokzincirlerinde, kullanıcılar blok doğrulama ödüllerini ve diğer kullanıcıların ödediği transfer ücretlerini (madenci ücreti) hisseleriyle orantılı olarak paylaşır. Bu işlemi, halka açık bir şirketin hisselerine sahip olmaya benzetebiliriz. Daha fazla hisse sahibi olan kişilerin, şirketin dağıttığı kardan daha yüksek pay alması gibi, “staking” için daha fazla kriptopara kaynağı ayıran kullanıcılar da gelirden daha yüksek pay alırlar.
ANA BAŞLIKLAR
Proof of Stake Protokolünün Özellikleri
Proof of Stake’in en önde gelen özelliği, hesaplama gücü yerine sermaye gücünü ön plana çıkarmasıdır. Bu yüzden bir ekipman çalıştırarak işlemci gücü sağlamak yerine, ağa kriptopara kilitlemek yeterli olmaktadır. PoS protokolünde, ağa daha fazla kriptopara kilitleyen bir kullanıcı, ağdaki gücünü de arttırabilmektedir.
Doğrulama işlemi ise bazı kurallara dayanmaktadır. PoS protokolü, cüzdan sahiplerinin işlem onaylayarak kazanç elde etmesine dayanmaktadır. Daha fazla varlığı olan kullanıcı, gelirden daha fazla pay almaktadır. En bilinen PoS seçim türleri, rastlantısal ve kriptopara yaşına bağlı seçimlerdir. Ancak bunun tüm PoS türlerinde aynı şekilde işlemediği, blokzincirden blokzincire farklılık gösterebildiğini unutmamak gerekir.
Proof of Stake Coinler
Hisse İspatı, özellikle Ethereum 2.0 geliştirmesiyle birlikte oldukça arttı. İşlemci gücü kullanmadığı için çok daha az enerjiye ihtiyaç duymaya başlayan kriptoparalar, aynı zamanda çevre dostu bir yapıya kavuşmuş oldular. Hisse İspatı kullanan coinlerden bazıları:
- Ethereum (ETH)
- Solana (SOL)
- Toncoin (TON)
- Cardano (ADA)
- Avalanche (AVAX)
- Polkadot (DOT)
- Polygon (MATIC)
- Near (NEAR)
Proof of Stake Çeşitleri
Kullanıcıların varlık sahipliğini öne çıkaran Hisse İspatı protokolü, zamanla gelişerek farklı seçenekler ile sunulmaya başlanmıştır. Delegated Proof of Stake (dPoS – Yetkilendirilmiş Hisse İspatı) ve Leased Proof of Stake (LPoS – Kiralanmış Hisse İspatı) öne çıkan PoS türleridir.
Delegated Proof of Stake (DPoS)
Yetkilendirilmiş Hisse İspatı altyapısında, geleneksel PoS altyapısından farklı olarak işlemleri onaylayacak onaylayıcılar oylanır. Kullanıcıların oy hakkı, sahip olduğ kripto varlığa oranla değişmektedir. En çok oyu alan delegelerden bir grup seçilir.
Delegeler, aldıkları oy oranına bağlı olarak blok onaylamak için belirli bir sıralamaya sahip olurlar. Blok onaylarından elde edilen gelirler, delegeye oy veren katılımcılar arasında oy oranına bağlı olarak paylaştırılır.
Leased Proof of Stake (LPoS)
Kiralanmış Hisse İspatı (LPoS) protokolünde, kullanıcıların blok onaylama ve onaylanan bloklardan ödül alma hakkının bir kısmını kiralamalarına izin verilmektedir. dPoS altyapısına benzeyen bu sistemde, az sayıda kripto varlığa sahip kullanıcılar, blok onaylama ve ödül alma hakkına sahip onaylayıcılara kripto varlıklarını kiralarlar. Kiralama sayesinde onaylayıcının ağdaki gücü artar. Onaylayıcının aldığı blok ödülleri, kiralayıcılar arasında, kiraladıkları varlık miktarına bağlı olarak dağıtılır. LPoS sisteminin dPoS sisteminden en büyük farkı, dPoS sisteminde belirli bir grup onay için seçilirken, LPoS altyapısında böyle bir gruplaşma yoktur.
Hem LPoS hem dPoS altyapıları, az sayıda kripto varlığa sahip kullanıcıların da ağa katılımının sağlanmasını ve ağ güvenliğinin arttırılmasını amaçlamaktadır.
