Blockchain trilemma herhangi bir blokzincirinde merkeziyetszilik, güvenlik ve ölçeklenebilirlik olmak üzere, üç temel özelliğin aynı anda uygulaması konusunda yaşanan zorlukları ifade etmek için kullanılan kavramdır. Blokzinciri çıkmazına göre herhangi bir ağda merkeziyetsizlik ve güvenlik hedeflendiğinde ölçeklenebilirlik unsurundan ödün verilmelidir. Bu yazıda blokzinciri çıkmazı nedir, hangi kavramlar kapsar ve çözümleri nelerdir sorularının cevabını bulabilirsiniz.
ANA BAŞLIKLAR
Blokzinciri Çıkmazı Nedir?
Blokzinciri çıkmazının merkeziyetsizlik, güvenlik ve ölçeklenebilirlik olmak üzere üç temel ayağı bulunmaktadır. Bu kavram, en basit ifade ile ağın ölçeklenebilirliği karşısında söz konusu blokzincirinin merkeziyetsizlik ve güvenlik unsurlarından ne ölçüde ödün verebileceğini açıklamaya çalışan modeldir.
Blokzinciri Çıkmazını Anlamak
Blokzincirleri merkeziyetsizlik ve güvenlik unsurlarını hedefleyen, birbirine bağlı blokların tutulduğu ve yeni bloklar eklendikçe büyüyen işlem kayıt defterleridir. Blokzincirleri, güvenlik ve merkeziyetsizlik unsurlarını sağlamak için ölçeklenebilir olmayı geri plana atabilmektedirler. Diğer bir ifadeyle merkeziyetsiz ve güvenli bir blokzinciri oluşturulmak isteniyor ise ağın ölçeklenebilirliğinden taviz verilmesi gerekmektedir. Buna karşılık ağın ölçeklenebilirliği artırılmak istendiğinde ise blokzincirinin merkeziyetsiz veya güvenli olma özelliklerinden biri veya dolaylı olarak her ikisinden de ödün verilmek zorunda kalınmaktadır.
Merkeziyetsizlik Nedir?
Blokzincirin merkeziyetsiz oluşu karar verme ve kontrol mekanizmasının merkezi unsura direkt bağlı olmayıp, bir ağa dağıtılmasını ifade eder. Bu sayede kimse ağ ve ağı kullanan bireylerin işlemleri üzerinde yetki ve kontrole sahip olmaz. Blokzincirleri, işlemleri doğrulamak ve bunları ağa eklemek için mutabakat algoritmaları kullanırlar. Konsensüs algoritmaları ile blokzinciri teknolojisinin temelinde yatan merkeziyetsizlik ilkesi, kullanıcıların yaptıkları işlemlerde daha güvenilir bir zemine oturtulmaktadır. Ancak işlemler için çok sayıda onay gerekmesi ölçeklenebilirliği olumsuz etkiler.
Blokzinciri Güvenliği Nedir?
Blokzincir, dağıtık ve eşten eşe bir sistemden meydana gelmektedir. Bu sistem içerisinde node (düğüm), ağ üzerinde gerçekleşen işlemlerin kopyalarını tutan cihazlara verilen isimdir. Daha fazla düğüm blokzincirinin daha güvenli olabileceği manasına gelse de buna karşılık düğümler arasında işlenmesi, depolanması ve iletilmesi gereken yüksek miktarda veri anlamına da gelmektedir. Bu veriler mutabakat algoritmalarıyla doğrulandığından yoğun bilgi işlem gücü gerektirmektedir. Bu durum çok fazla işlem gerçekleştirildiğinde, ağın hızını düşürebilir ve işlem maliyetlerini artırabilir. Bir blokzincirinin güvenliği, ağın kendini saldırılara karşı koruma ve sistem içerisinde gerçekleşebilecek hatalara karşı yüksek toleranslı olma yeteneğini temsil eder.
Ölçeklenebilirlik Nedir?
Bir blokzincirinin ölçeklenebilirliği, söz konusu ağın çok sayıda işlemi verimli bir şekilde yönetme yeteneğini ifade eder. Başka bir ifade ile söz konusu blokzincirinin artan işlem sayısı karşısında, merkeziyetsizliğinden ve güvenliğinden ödün vermeden çalışması olarak da tanımlanabilir. Özetle ağa daha fazla kullanıcı ve uygulama eklendikçe, işlem gücüne olan talep artacaktır. Ölçeklenebilir bir ağ bu büyümeyi işlem maliyetleri artmadan ve yavaşlamadan karşılayabilmelidir.
Blockchain Çıkmazının Çözümleri Nelerdir?
Blokzincirlerinin ölçeklenebilirliğini artırmak için alternatif mutabakat algoritmaları, katman 2 çözümleri ve bölümleme (sharding) dahil olmak üzere çeşitli çözümler geliştirilmektedir.
Farklı Mutabakat Algoritmaları
Geliştiriciler İş Kanıtı (Proof of Work) mutabakat algoritmasına göre hesaplama açısından daha düşük işlem gücü gerektiren, daha hızlı ve daha az enerji tüketen alternatif konsensüs algotirmaları geliştirmektedirler. İş Kanıtı mutabakat algoritmasına alternatif olarak en yaygın kullanılan konsesüs algoritmaları hisse ispatı (PoS), yakım ispatı (PoB), yetki ispatı (PoA), tarih ispatı (PoH) olarak sayılabilir.
Katman 2 Çözümleri
Katman 2 çözümleri, başka blokzinciri üzerinde çalışan ağlarda, söz konusu blokzincirinin ana yapısı üzerinde değişiklik yapılmadan, ölçeklenebilirlik sorununu çözmek için yapılan çalışmalardır. Katman 2 çözümleri, bir blokzincirinin yapısını doğrudan etkilememektedir. Katman 2 çözümü, zincir dışı işlemlerin gerçekleşmesine izin vererek, temeldeki blokzinciri üzerindeki yükü azaltmayı daha hızlı ve işlem maliyetlerini düşürmeyi amaçlamaktadır. Bitcoin Lightning Network katman 2 çözümü olarak örnek verilebilir.
Bölümleme (Sharding)
Bölümlüme veya sharding, işlem kapasitesini artırmak amacıyla blokzincirini shard (parça) adı verilen daha küçük bölümlere ayıran diğer bir ölçeklenebilirlik çözümüdür. Sharding sayesinde ağ üzerindeki düğümler ağın tamamı yerine sadece kendisine ait olan kısımlardan yani parçalardan sorumlu olmaktadırlar. Her parçada saklanan veriler birbirlerinden bağımsız olsalar da tüm parçaların birleşimi blokzincirinin tamamını oluşturur.
