İlk olarak 1990’lı yılların başında bilgisayar bilimcisi Nick Szabo tarafından ortaya atılan akıllı sözleşme kavramı blokzinciri teknolojisine Ethereum ağı ile dahil olmuştur. Akıllı sözleşmeler; kullanıcılar arasındaki işlemlerin, yalnızca belirli koşulların gerçekleşmesi sonucunda çalışmasına olanak sağlayan teknolojilerdir. Bu yazıda akıllı sözleşme (smart contract) nedir? ve nasıl çalışır? sorularının cevaplarını bulabilirsiniz.
ANA BAŞLIKLAR
Akıllı Sözleşme (Smart Contract) Nedir?
Akıllı sözleşmeler, merkeziyetsiz platformlar üzerindeki işlemlerin herhangi bir aracıya ihtiyaç olmadan otomatik şekilde belirli ön koşullara göre gerçekleşmesini sağlayan protokollerdir. Akıllı sözleşmeler ile blokzincirinde gerçekleştirilen işlemlerde, geriye dönük işlemler yapılmamaktadır. Bu durum kullanıcılar arasında güven ortamı oluşmasını sağlamaktadır. Akıllı sözleşmelerle gerçekleştirilen tüm işlemler blokzinciri ağında kayıtlı kalır. Akıllı sözleşmeler, merkeziyetsiz olabilmektedirler. Bu tür sözleşmeler arasındaki işlemler, herhangi bir otorite tarafından denetlenemez ve değiştirilemez.
Akıllı Sözleşme Nasıl Çalışır?
Akıllı sözleşmeler, “if then” iş modeline göre çalışır. Sözleşmede yer alacak taraflar, sözleşme için belirli koşullar ortaya koyarlar. Her iki taraf da şartları onayladığında, sözleşmeye kriptografik imzalarını damgalarlar. Her iki tarafın onayladığı sözleşme, blokzinciri ağına eklenir. Daha sonrasında kullanıcılar arasındaki işlem gerçekleşir. Akıllı sözleşmeler, hız, düşük maliyet ve aracısız işlem gibi özellikleriyle diğer sözleşmelerden farklılaşmaktadır. Akıllı kontrat, geleneksel sözleşmelerde oluşabilecek potansiyel insan hatalarını ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır.
Akıllı Sözleşme Kullanıcılara Neler Sağlar?
Akıllı sözleşmeler, sadece işlemi yapan kullanıcılar arasında gerçekleşmektedir. Akıllı sözleşmelerde bir aracıya ihtiyaç duyulmaz. Akıllı sözleşmeler blokzincirinde kayıtlı olarak tutulur. Blokzincirine işlenen sözleşmeler geriye yönelik olarak değiştirilemez. Sözleşmeler bloklara şifrelenerek kaydedilir. Verilerin kaybolma ve değiştirilme riski bu sayede ortadan kalkar. Sözleşmelerin dijital bir ortamda gerçekleşmesi ve aracı bir kurum olmaması, işlemlerin hızlı ve daha az maliyetle yapılmasına olanak sağlar.
Akıllı Sözleşme Örnekleri
Token Transferi: Blokzinciri üzerinden belirli bir miktar token transfer edilmek istediğinde, akıllı sözleşme bu transferin otomatik olarak gerçekleşmesini sağlar.
DeFi (Merkeziyetsiz Finans): Uniswap gibi merkeziyetsiz borsalar, akıllı sözleşmelerle çalışarak kullanıcıların otomatik olarak kriptopara alım-satımı yapmalarına olanak tanır.
Şarta Bağlı Kullanımlar: Akıllı sözleşmeler, belirli şartların gerçekleşmesi halinde harekete geçer. Blokzinciri üzerindeki sigortacılık gibi uygulamalar, şartların sağlanması halinde zararın temin edilmesi için akıllı sözleşmeler kullanır. Sigortacılık vb. iş kolları sürecin otomasyonu ve şeffaflığı için akıllı kontratlardan yararlanırlar.
NFT: Sanatçılar ya da içerik üreticileri, bir dijital eseri NFT olarak akıllı sözleşmeler aracılığıyla oluşturabilir.
Oylama Sistemleri: DAO’larda (Merkeziyetsiz Otonom Organizasyonlar) yapılan oylamalar sonucunda sürecin işleyişi akıllı sözleşmeler üzerinden sağlanır. Örneğin; oylamada kabul edilen bir kod güncellemesi, onay alması halinde otomatik olarak ağa entegre edilir.
