Her bir kriptopara birbirinden farklı avantajlar ve hedeflerle yola çıkmaktadır. Projelerin bu hedeflerini anlattıkları ve genellikle yol haritalarıyla ortaya koydukları projenin nasıl çalıştığıyla ilgili bilgileri verdiği teknik dökümanlar, projenin anlaşılması ve analiz edilmesinde son derece önemlidir.
ANA BAŞLIKLAR
White paper Nedir?
Teknik doküman (white paper) bir ekip veya şirketin çıkartacağı ürünün amacını, kapsamını, getireceği yenilikleri ve teknik detaylarını yazıp yayınladığı belgedir. Kriptoparalar için yayınlanan teknik dokümanların amacı da budur. Çıkış noktası, transfer işlemlerinin doğrulanmasında kullanılan konsensüs mekanizması, kriptopara üretimi ve dağılımı gibi bilgileri içeren bu doküman, hem proje ile ilgilenecek yatırımcıların ve teknoloji ekiplerinin, hem işlemleri doğrulayan kriptopara madencilerinin, hem de kullanıcıların anlayacağı şekilde yazılır.
White paper nedir, white paper nasıl yazılır veya whitepaper yazılırken hangi noktalara dikat edilir gibi soruların detaylı cevaplarına White Paper (Teknik Doküman) Nedir? içeriğinden ulaşabilirsiniz.
Bitcoin (BTC) White Paper
Bitcoin 31 Ekim 2008 tarihinde Satoshi Nakamoto rumuzuyla Kriptografi Yazışma Grubu isimli bir e-posta grubunda yayınlanan “Bitcoin: Eşlerarası Elektronik Nakit Sistemi” başlıklı teknik doküman ile ortaya çıkmıştır. 31 Ekim 2020’de Bitcoin White Paper’ı 12. yılını kutlarken, Satoshi Nakamoto’nun önerdiği elektronik para sisteminin dünya genelinde kullanılabilen bir ödeme yöntemi haline geldiğini söylemek mümkün.
Bitcoin White Paper’ına https://cdn.btcturk.com/bitcoinTR.pdf ve https://bitcoin.org/bitcoin.pdf bağlantılarından erişebilirsiniz.
Dash (DASH) White Paper
2014 yılında başlayan Dash projesi, başlangıçta hız ve kullanıcılar arasında kolayca takas edilebilir olmaya odaklanarak nakit paraya pratik bir alternatif olmayı amaçlamıştır. Dash, hem çevrimiçi hem de fiziksel satış noktalarında kullanıma uygun olarak tasarlanmış düşük işlem ücretli bir kriptopara olan Dash, aynı zamanda gizliliğe ve kullanılabilirliğe de odaklanmıştır.
DASH ile ilgili detayları bulabileceğiniz Dash White Paper’ına https://github.com/dashpay/dash/wiki/Whitepaper bağlantısından erişebilirsiniz.
EOS (EOS) White Paper
EOS, yüksek transfer hızı ve esnekliğe sahip açık kaynaklı blokzinciri protokolüdür. EOS’u diğer blokzinciri platformlarından ayıran en temel özellik, EOS’un blokzinciri üzerine kurulmuş bir işletim sistemi gibi kurgulanmasıdır.2017’de tanıtıldığından beri iş dünyasının etkin biçimde kullanabileceği ilk blokzinciri platformu olarak bilinen EOS White Paper’ına şu linkten ulaşabilirsiniz: https://github.com/EOSIO/Documentation/blob/master/TechnicalWhitePaper.md
Ethereum (ETH) White Paper
Ethereum, bilgisayar programcıları Vitalik Buterin ve Gavin Wood tarafından hayata geçirilen açık kaynaklı bir dağıtık hesaplama platformudur. Ethereum, Blockchain tabanlı yapısının yanı sıra, “akıllı sözleşme” isimli bir bilgisayar protokolünü desteklemektedir.
Ethereum projesi 2015’te hayata geçirilmiş olsa da teknik dokümanı ilk olarak 2013’te yayınlanmış ve günümüze kadar da bir çok versiyon almıştır. En güncel teknik detayların topluluklar tarafından geliştirilen projelerin de yer aldığı Ethereum White Paper’ına projenin internet sitesinden erişilebilir: https://ethereum.org/en/whitepaper/
Chainlink (LINK) White Paper
LINK, Chainlink ağının kriptopara birimidir. Ethereum platformunda üretilmiş bir ERC-20 akıllı kontrat jetonudur. Chainlink, akıllı kontratlara, harici veri bağlantısı sağlayan merkezi olmayan uzman ağ olarak geliştirilmiştir. Bu sayede, blokzincirinde yer almayan veriler, güvenli ve doğrulanabilir akıllı kontratlar ile ilişkilendirilebilmektedir. Chainlik, API (Uygulama Programlama Arayüzü) ile akıllı kontratlar arasında, merkezi olmayan güvenilir bağlantı sağlamaktadır.
Chainlink ağı ve LINK kriptopara birimine ait detayları bulabileceğiniz Chainlink White Paper’ına https://chain.link/whitepaper adresinden erişebilirsiniz.
Litecoin (LTC) White Paper
Altyapısı ve teknik ayrıntılarıyla Bitcoin ile çok büyük benzerlikler taşıyan Litecoin (LTC) 2011’de eski bir Google yazılımcısı olan Charlie Lee tarafından piyasaya sürüldü. Lee’nin “Gümüş Bitcoin” ifadesini kullandığı Litecoin, eşten eşe bir kriptopara ve açık kaynaklı bir yazılımdır. Altyapısı ve teknik ayrıntılarıyla Bitcoin ile çok büyük benzerlikler taşımaktadır.
Litecoin White Paper’ına https://litecoin.info/docs sayfasından ulaşabilirsiniz.
Neo (NEO) White Paper
Varlıkları dijitalleştirmek için blokzinciri teknolojisi ve bu varlıkların yönetimini otomatikleştirmek için akıllı kontratları kullanan NEO (eski adıyla Antshares), 2014 yılında Da HongFei ve Erik Zhang tarafından kurulmuş, açık kaynaklı bir blok zinciri merkezi olmayan uygulama platformudur. Ölçeklenebilir bir dağıtık ağ ve dijital sözleşmeleri bir araya getirerek dijital dünya için “Akıllı Ekonomi” oluşturmayı amaçlamaktadır. Proje 2014 yılında Antshares ismiyle geliştirilmeye başlanmış ve kaynak kodları 2015’te yayınlamıştır. 2017’de ise “Akıllı Ekonomi” olarak güncellediği vizyonuyla beraber NEO olarak yeniden adlandırılmıştır.
NEO White Paper’ına https://docs.neo.org/docs/en-us/basic/whitepaper.html bağlantısından ulaşabilirsiniz.
TRON (TRX) White Paper
TRON, TRX kriptopara birimine dayanan, Blockchain tabanlı merkezi olmayan uygulamalar için bir işletim sistemidir. TRON ağı, sunduğu yüksek işlem kapasitesi, ölçeklenebilirlik ve ulaşılabilirlik seçenekleri ile güçlü bir altyapı sunmaktadır. 2014 yılında ortaya çıkan proje için en önemli adım 2017’de Justin Sun önderliğinde Singapur’da TRON Vakfı’nın kurulması ile gerçekleşmiştir. TRON blokzincirinin Varoluş Blok’u (Genesis Block) 25 Haziran 2018’de oluşturulmuştur.
TRON ve TRX için yazılmış TRON White Paper’ına https://tron.network/static/doc/white_paper_v_2_0.pdf bağlantısından ulaşabilirsiniz.
Tether (USDT) White Paper
Tether (USDT), itibari paralarla kriptopara birimleri arasında bir köprü görevi gören, üreticisi Tether şirketi tarafından değeri 1 Amerikan Doları’na sabitlenmiş bir kriptopara birimidir. Fiyatı, bir para birimine veya altın, gümüş gibi değerli bir varlığa sabitlenmiş kriptoparalar stabil/sabit fiyatlı kriptopara birimi olarak da adlandırılmaktadır. Piyasa hacmi bakımından en büyük kriptopara birimi olan Bitcoin ile gerçekleştirilen ticaret işlemlerinin yüzde 80’den fazlası Tether (USDT) ile yapılmaktadır.
2014’te RealCoin adıyla ortaya çıkan sabit fiyatlı kriptopara biriminin ismi 2015’te Tether olarak değiştirilmiştir. Günümüzde en yaygın olarak kullanılan stabil kriptopara birimidir. Tether White Paper’ına https://tether.to/en/whitepaper bağlantısından ulaşabilirsiniz.
Stellar Lumens (XLM) White Paper
Stellar Lumens (XLM), bankalar, ödeme sistemleri ve bireyler arasında düşük ücretli transferler yapılmasına olanak tanıyan Blockchain tabanlı bir dağıtık defter ağı olan Stellar ağının kriptopara birimidir. 2014’te Joyce Kim ve Jeb McCaleb tarafından hayata geçirilen Stellar ağı Stellar.org isimli kâr amacı gütmeyen bir organizasyon tarafından yönetilmektedir.
Projenin çıkışında odaklanılan tüm detayları bulabileceğiniz Stellar Lumens White Paper’ına https://assets.website-files.com/5deac75ecad2173c2ccccbc7/5df2560fba2fb0526f0ed55f_stellar-consensus-protocol.pdf bağlantısından erişebilirsiniz.
Ripple (XRP) White Paper
Ripple, geleneksel finans sisteminde gerçekleştirilen para transferlerinde var olan düşük işlem hızı ve yüksek maliyet gibi problemlere hızlı, düşük maliyetli ve tüm dünyada kullanılabilecek adil bir çözüm olarak ortaya çıkmıştır. Dolayısıyla Ripple protokolü 1970’li yılların başında ortaya çıkan SWIFT sisteminin yerini almayı hedeflemektedir. Ripple ağının kriptopara birimi XRP’dir. Ancak Ripple ağını kullanan banka ve ödeme kuruluşları, işlemlerini XRP kriptopara birimi ile gerçekleştirmezler.
Ripple ağı ve XRP kriptopara birimi hakkında daha detaylı bilgi için Ripple White Paper’ına https://ripple.com/files/ripple_consensus_whitepaper.pdf bağlantısından ulaşabilirsiniz.
Cosmos (ATOM) White Paper
Cosmos ağı, “blokzincirlerinin interneti” (IoB) olarak tanımlanmaktadır. Cosmos ağı, farklı blokzincirlerini birbirine bağlayabilmektedir. Bu nedenle projenin çıkışındaki odak noktası kendi ağına öncelik vermek yerine, etkinliği kolaylaştıran hiçbir merkezi taraf olmadan programlı olarak veri paylaşabilen bir ağlar ekosistemini teşvik etmek olmuştur.
2017’de yapılan ICO ile satışa çıkan ATOM, Cosmos ağı’nın teminat kanıtı bir blok zinciri olan Cosmos Hub’ın kriptopara birimidir ve Cosmos White Paper’ına https://cosmos.network/whitepaper adresinden erişebilirsiniz.
Tezos (XTZ) White Paper
Tezos, yazılım geliştiricilerin sansürlenemeyen ve üçüncü kişiler tarafından etkisiz hale getirilemeyen merkezi olmayan uygulamalar ve akıllı kontratlar oluşturabilecekleri, açık kaynaklı bir blokzinciri platformudur. Tezos blokzincirini diğerlerinden ayıran en önemli özellik, blokzincirinin kendi kendini geliştirebilmesi ve bölünmeye gerek kalmadan değişebilmesidir.
Tüm Tezos (XTZ) sahiplerinin protokol yönetimine katılabildiği Tezos, demokratik blokzinciri ekosistemi olarak tanımlanmaktadır. Tezos White Paper’ına https://tezos.com/whitepaper.pdf bağlantısından ulaşabilirsiniz.
Cardano (ADA) White Paper
Cardano, akıllı kontratlar için açık kaynak kodlu bir blokzinciri platformudur. ADA ise Cardano platformunun kriptopara birimidir.
2015’te geliştirilmeye başlanan Cardano platformu 2017’de Ethereum ve BitShares’in de kurucu ortaklarından olan Charles Hoskinson tarafından hayata geçirilmiştir.
Cardano’nun geliştiricileri ADA’nın 3. Nesil bir kriptopara birimi olduğunu savunmaktadır ve bilimsel bir felsefeden evrilen ve araştırmaya öncelik tanıyan bir yaklaşımla geliştirilen ilk merkeziyetsiz blokzinciri olma özelliği taşımaktadır. Cardano ve ADA’nın çıkış noktası ve diğer detaylarının yer aldığı Cardano White Paper’ına https://why.cardano.org/en/introduction/motivation/ bağlantısından ulaşabilirsiniz.
Uniswap (UNI) White Paper
Uniswap, Ethereum platformundaki ERC20 dijital varlıkların takas edilmesi ve bu işlemlere likidite sağlamak için geliştirilmiş bir protokoldür. Uniswap platformunda işlemler Ethereum cüzdanları kullanılarak doğrudan Ethereum blokzincirinde gerçekleştirilir.
Uniswap protokolünde takas işlemlerinin gerçekleşme süreci ve diğer tüm detaylarına Uniswap White Paper’ına bu bağlantı aracılığı ile https://uniswap.org/whitepaper.pdf erişebilirsiniz.
Maker (MKR) White Paper
Maker (MKR), Aralık 2017’de piyasaya sunulan merkeziyetsiz finans platformu MakerDAO’nun jetonudur. Ethereum blokzinciri üzerinde ve ERC-20 standardına sahiptir. Ulaşacağı maksimum arz miktarı ise 1.005.577 MKR olarak belirlenmiştir. MakerDAO platformu, platformun stabil kriptoparası DAI ve ERC-20 jetonu olan MKR’a ait tüm detaylara Maker White Paper’ından ulaşabilirsiniz. https://makerdao.com/en/whitepaper/
Ankr (ANKR) White Paper
Ankr ağı, 2017’de Chandler Song ve Ryan Fang tarafından blokzinciri düğüm barındırma çözümleri oluşturacak dağıtık bilgi işlem platformu olarak kurulmuştur.
Bulut depolama ve barındırma servisleri ile kıyaslandığında sistem kaynaklarının etkin kullanımı konusunda öne çıkan Ankr ve ağ içinde kullanılan ANKR jetonunun kurulumu, blokzinciri senkronizasyonu, yedekleme ve diğer tüm teknik detaylarına Ankr White Paper’ından erişebilirsiniz. https://www.ankr.com/ankr-whitepaper-2.0.pdf
OMG Network (OMG) White Paper
OMG Ağı 2017’de Vansa Chatikavanij tarafından kurulmuştur. Tayland merkezli bir teknoloji şirketi olan SYNQA’ya bağlı bir şirket olarak faaliyet göstermektedir. OMG ise ağ içindeki ödeme yollarından biri olarak kullanılmak üzere geliştirilen bir jetondur.
OMG Ağı ve OMG jetonunun tüm teknik detaylarını içeren OMG Network White Paper’ına https://docs.omg.network/ adresinden ulaşabilirsiniz.
Enjin (ENJ) White Paper
Enjin 2017’de Maxim Blagov and Witek Radomski tarafından kullanıcılara, web siteleri, oyun içi ürünler ve bu ürünleri takas edebilecekleri sanal mağazalar sunan sosyal bir oyun platformu olarak geliştirilmiştir. Aslında geçmişi bir oyun topluluğu olarak kurulduğu günlere yani 2009’a dayanmaktadır. Enjin platformunun kriptoparası olan ENJ ise Haziran 2018’de Ethereum blokzinciri üzerinde ERC20 formatında bir akıllı kontrat olarak geliştirilmiştir ve ENJ aracılığıyla, platformda üretilen dijital ürünler alınıp satılabilmektedir.
Özellikle NFT’lerin popüler olduğu bu günlerde Enjin platformu ve ENJ hakkında daha detaylı bilgi almak isterseniz Enjin White Paper’ına bu bağlantıdan https://cdn.enjin.io/downloads/whitepapers/enjin-coin/en.pdf ulaşabilirsiniz.
Avalanche (AVAX) White Paper
İsteyen herkese yeni bir blokzinciri geliştirmeye gerek kalmadan, merkeziyetsiz platform üzerinde kendi blokzincirini, dijital varlığını ya da kriptoparasını üretme imkanı veren Avalanche projesi Ava Labs’in CEO’su Cornell Üniversitesi Profesörü Emin Gün Sirer liderliğinde, Kevin Sekniqi ve Maofan Yin ortaklığında oluşturulmuş ve Eylül 2020’de piyasaya çıkartılmıştır.
Avalanche (AVAX) ile ilgili tüm teknik detayları ise https://www.avalabs.org/whitepapers adresinden Avalanche White Paper’ına erişerek bulabilirsiniz.
Basic Attention Token (BAT) White Paper
Ethereum blokzinciri üzerinde ERC-20 protokolüne sahip Basic Attention Token (BAT), blokzinciri tabanlı dijital reklamcılık platformu Brave Ads’in dijital varlığıdır ve 2017’de bir ICO ile piyasaya sürülmüştür. İnternet tarayıcısı sektöründe oldukça iyi tanınan Brendan Eich ve Brian Bondy tarafından oluşturulan Basic Attention Token (BAT) hakkındaki tüm teknik detayları BAT White Paper’ında bulabilirsiniz. https://basicattentiontoken.org/static-assets/documents/BasicAttentionTokenWhitePaper-4.pdf
Synthetix (SNX) White Paper
Synthetix, Ethereum blokzinciri üzerinde oluşturulmuş, kripto ve diğer dijital varlıklara likidite sağlayan bir merkeziyetsiz finans (DeFi) protokolüdür. Kullanıcılar Synthetix protokolü üzerinde diğer blokzincirlerine ait kriptopara, döviz, hisse senedi, ve emtia takas edebilirler ve Synth denen yüksek likiditeye sahip sentetik varlıklar sayesinde gelir elde edebilirler.
Synthetix protokolü ve SNX jetonunun tüm teknik detaylarını içeren Synthetix White Paper’ına ise https://docs.synthetix.io/synthetix-protocol/readme adresinden ulaşabilirsiniz.
Polygon (MATIC) White Paper
Polygon platformu, Ethereum blokzincirinde ölçeklenebilirlik ve altyapı geliştirme imkanı sunan ilk projelerden biridir. Polygon platformunda yerel ödeme işlemleri için kullanılan MATIC, Ethereum blokzincirinde çalışan bir ERC-20 jetonudur. MATIC ile ilgili tüm teknik detayları ise Polygon White Paper’ından erişebilirsiniz https://polygon.technology/papers/pol-whitepaper .
Filecoin (FIL) White Paper
FIL, Filecoin ağının lokal kriptopara birimidir. Filecoin, Amerikalı bilgisayar uzmanı Juan Benet tarafından kurulmuştur. Benet aynı zamanda Interplanetary File System (IFS) projesini de geliştiren kişidir. Filecoin ağı, FIL ve IFS hakkındaki tüm teknik detayları Filecoin White Paper’ında bulabilirsiniz. https://filecoin.io/filecoin.pdf
Dogecoin (DOGE) White Paper
Logosunda Japon avcı köpeği Shiba Inu bulunan Dogecoin, 2013 yılında “şaka parası” olarak üretilmiş bir Litecoin çatallanmasıdır. Dogecoin, Reddit ve benzeri topluluk sitelerinde bahşiş vermek, ödeme yapmak için yaygın olarak kullanılan kriptoparalardan biridir. Dogecoin Whitepaper’ı düşündüğünüz manada bir white paper yani teknik dokümanı bulunmuyor fakat ekibin motivasyonunu yansıtan web sitelerine https://dogecoin.com/ adresinden ulaşabilirsiniz.
Chiliz (CHZ) White Paper
Chiliz, spor sektörüne odaklanan, spor ve eğlenceyi dijitalleştirmeyi amaçlayan bir projedir. Blokzinciri tabanlı Socios platformu ile entegre olarak çalışan Chiliz, taraftarların spor külüpleri ile etkileşim kurabilmesini sağlar. Taraftarlar, spor külüpleri için özel olarak üretilimiş dijital varlıkları satın alarak, hem spor külüplerine destek olabilir hem de spor külübünün etkinliklerine ve sportif oylamalarına katılabilir, külübün taraftar mağazalarından alışveriş yapabilir. Taraftarlar, Fan Token olarak adlandırılan spor kulüplerine özel üretilmiş kriptoparaları platformun dijital varlığı olan Chiliz (CHZ) ile satın alabilir.
Chiliz (CHZ)’in projesindeki tüm detayların yer aldığı Chiliz White Paper’ına buradan erişebilirsiniz.
Solana (SOL) White Paper
Solana (SOL) merkezi olmayan uygulamalar (dApp) geliştirmek için hızlı, güvenli, sansüre karşı korumalı bir blokzinciri projesi olarak oluşturulmuştur. Yüksek ölçeklenebilirlik ve düşük transfer süreleri ile özellikle bankacılık ve finans sektörünün blokzinciri adaptasyonunu hızlandırmak için geliştirilmiştir. Solana (SOL)’nın fikir, geliştirme ve uygulamaya geçişindeki tüm detayları Solana White Paper’ında bulabilirsiniz https://solana.com/solana-whitepaper.pdf
Stacks (STX) White Paper
2017 yılında Blockstack ismiyle hayata geçen proje, ardından Bitcoin üzerinde daha iyi bir internet mottosuyla ve yenilenen ismi Stacks ile hayatına devam etmiştir. Bitcoin blokzincirinin gücüne, programlanabilir, merkezi olmayan uygulamaları ve akıllı kontratları eklemeyi amaçlayan Stacks (STX)’in tüm teknik detaylarının yer aldığı Stacks White Paper’ına buradan erişebilirsiniz
Aave (AAVE) White Paper
Aave, kullanıcıların borç verme ve borç almalarına aracılık eden açık kaynaklı likidite protokolüdür. Kriptopara sahiplerine, varlıklarını likidite havuzlarına aktararak gelir elde etme olanağı sunar. Likidite havuzları, borç almak isteyenlere kredi vermek için kullanılmaktadır. Borç almak isteyen kullanıcılar, kriptopara varlıklarını teminat olarak kullanarak faiz karşılığı farklı kriptoparaları borç alabilme imkanına sahiptir.
Aave (AAVE) hakkındaki tüm detayları bulabileceğiniz Aave White Paper’ına https://github.com/aave/aave-protocol/blob/master/docs/Aave_Protocol_Whitepaper_v1_0.pdf ve https://github.com/aave/protocol-v2/blob/master/aave-v2-whitepaper.pdf bağlantısından ulaşabilirsiniz.
Algorand (ALGO) White Paper
Algorand, blokzincirinde yapılan işlemlerin hızını ve verimliliğini artırmak için geliştirilmiştir. Proof of Stake (Hisse Kanıtı) protokolü ile çalışır. Algorand ağındaki bir katılımcı, sahip olduğu ALGO’yu stake ederek ağ üzerinde teklif verebilmekte ve oylamalara katılabilmektedir.
Algorand (ALGO) hakkındaki tüm detayları bulabileceğiniz Algorand White Paper’ına https://algorandcom.cdn.prismic.io/algorandcom%2Fece77f38-75b3-44de-bc7f-805f0e53a8d9_theoretical.pdf bağlantısından ulaşabilirsiniz.
