Bir kuaför koltuğunda, kahve sohbetinde, televizyon haberlerinde veya bayram ziyaretinde… Bitcoin ve kriptoparalar, artık her yerde konuşulan, üzerinde tartışılan, anlaşılmaya çalışılan konu haline geldi. Konuşulma oranı arttıkça bu sektöre ait merak duygusu da giderek büyümekte.
Bitcoin, kriptopara, blokzinciri gibi kelimeleri hayatınızda yeni duymaya başladıysanız ve ilginizi bilgiyle pekiştirmek istiyorsanız Yeni Başlayanlar Rehberi tam size göre!
ANA BAŞLIKLAR
Bitcoin Nedir?
Bitcoin, 2008 yılında Satoshi Nakamoto rumuzlu kişi ya da kişiler tarafından yayınlanan makale ile blokzinciri tabanlı bir ödeme yöntemi ve dijital para birimi olarak sunulmuştur. İlk defa, 2 adet pizza için ödeme aracı olarak kullanılması, Bitcoin’i gerçek bir para birimi yerine kullanabilmenin kapısını aralamış olsa da dalgalı fiyat hareketleri Bitcoin’in “para gibi” kullanılmasının önünde engel oluşturmaktadır. Ancak, Bitcoin için “değer saklama aracı” ifadesini kullanmak yanlış olmayacaktır. Çünkü, sürekli yükselen veya düşen fiyatına rağmen Bitcoin, uzun vadede istikrarlı bir görünüme ve sürekli artan bir talebe sahiptir. Bu sayede Bitcoin, günümüzde insanların yatırım aracı olarak kullandığı enstrümanlar arasındaki yerini almıştır.
Bir kriptopara birimi, kriptografi ile güçlendirilmiş dijital bir para birimidir. Kriptopara bir değişim aracıdır: Normal nakit gibi alış, satış işlemlerinde kullanılabildiği gibi, bir itibari para birimi karşılığında alım ve satımı da yapılır. Elbette farklı olarak kullandığı ağ üzerinde katılımcılar tarafından saklanan güvenli bir sahiplik geçmişi kaydı vardır.
Kriptopara birimlerinin en büyük ve önemli örneği olarak Bitcoin, merkez bankaları veya devletler gibi merkezi otoriteye bağlı değildir. Bunun yerine, blokzinciri üzerinde merkeziyetsiz bir modeli takip eder.
Blokzincirinde yapılan tüm işlemlerin kaydı her bir kullanıcıda dağıtık defter modeliyle bulunur. Tek bir kullanıcının bilgisayarı saldırıya uğrasa veya kayıtlara müdahale edilse bile diğerleri değişmeyeceği için güvenlik problemi yaşanmayacaktır.
Bitcoin ile ilgili en önemli kavramlardan biri merkeziyetsizliktir. Bitcoin ağını hiçbir otorite, merkez bankası, devlet başkanı, şirket veya kuruluş kontrol etmemektedir. Günümüz geleneksel finans sisteminde tüm düzen merkezî bir altyapı üzerine kuruludur. Ancak Bitcoin’in arkasında “madenci” olarak tanımlanan katılımcılar bulunmaktadır. Madenciler, ağdaki işlemlerin onaylanmasını ve ağın güvenliğini sağlarlar. Günümüzde, dünyanın her tarafından binlerce madencinin faaliyet göstermesi Bitcoin ağını merkeziyetsiz kılmaktadır ve isteyen herkes madenci olabilmektedir. Tüm Bitcoin işlemleri bu sayede doğrudan kişiler arasında aracısız olarak gerçekleşir.
Bitcoin’i değerli kılan unsurların başında ise “sınırlı arz” gelir. Geleneksel finansal sistemde kullandığımız Dolar, Euro, Türk lirası gibi itibari para birimleri sınırsız sayıda basılabilir. Ancak Bitcoin’in üretimi 21 milyon adetle sınırlandırılmıştır. Finans teorilerinin en temel ifadelerinden biri, talep artarken arzın aynı oranda artmaması halinde fiyatın artış göstereceğini söyler. 2008 yılından beri Bitcoin’e talep sürekli artarken arzın sınırlandırılmış olması, bu temel söylemleri doğrular niteliktedir.
Blockchain veya blokzinciri, bilgisayar terminolojisinde birbirine zincir halinde bağlı blokların tuttuğu ve sürekli büyüyen bir işlem kayıt defterini ifade eder. Eşten eşe birbirine bağlı olan bu blokların işlem kayıtlarını sakladığı depoya ise dijital defter ismi verilmiştir.
Türkçeye blokzinciri olarak geçen blockchain teknolojisinin temeli, 1990’lı yılların başında kriptografi uzmanları Stuart Haber ve Scott Stornetta tarafından yapılan çalışmalarla atılmıştır. 1970’li yıllarda Ralph Merkle tarafından patentlenen “hash ağacı” konseptinden yola çıkan iki uzman, çalışmalarını tam manasıyla kavramsallaştırmamış olsalar da günümüzdeki modern blokzinciri tanımına yaklaşmayı başarmışlardır.
Kriptopara madenciliği, en temel tanımıyla, özel yazılım ve donanımlara sahip cihazların, karmaşık problemleri çözerek kriptopara transfer işlemlerini onaylaması ve bunun sonucunda yeni üretilen kriptopara ile ödüllendirilmesidir. Teoride, bir bilgisayara ve internete sahip olan herkes madencilik yapabilmektedir.
Cüzdanlar arasında yapılan transferler, çoğu blokzincirinde onaylanmadan önce bir işlem havuzuna (mempool) aktarılır. Ardından bu işlemler bir araya getirilerek bir blok oluşturulur. Bu bloklar, ağa bağlı cihazlar tarafından doğrulanarak onaylandıktan sonra blokzincirine yazılır.
Kriptopara madencileri, transfer işlemlerini doğrular, onaylar ve blokzincirinin bir kopyasını saklar.
Başlangıç Bloku, blokzincirinin oluşturulmuş ilk bloku olması sebebiyle önceki blok bilgileri barındırmayan tek bloktur. Başlangıç Blokunda blok ödülü olarak 50 Bitcoin üretilmiştir. Fakat bu ödül, Satoshi Nakamoto tarafından harcanamaz, taşınamaz şekilde üretilmiştir.
Bitcoin blok ödülü, blokzinciri ağında başarıyla işledikleri her blok için kriptopara madencilerine ödül olarak verilen yeni Bitcoin’leri tanımlamak için kullanılır. Başlangıçtaki blok ödülü 28 Kasım 2012’de 25 Bitcoin’e, 9 Temmuz 2016’da 12,5 Bitcoin’e, 11 Mayıs 2020’de 6.25 Bitcoin’e ve 19 Nisan 2024’de gerçekleşen yarılanma ile de 3.125 Bitcoin’e düşmüştür.
Her 10 dakikada bir gerçekleşen yeni Bitcoin üretiminin, belirli dönemlerde yarı yarıya azalması Halving yani Blok Ödülü Yarılanması olarak tanımlanır. Ödül yarılanması 210.000 blokta bir tekrarlanır ve yaklaşık dört yılda bir gerçekleşir.
Bitcoin, ilk olarak 2008 yılında Satoshi Nakamoto rumuzuyla, bir e-posta grubunda yayınlanan “Bitcoin: Eşler Arası Elektronik Nakit Sistemi” başlıklı makale ile tanıtılmıştır. Makaleyi yayınlayan Satoshi Nakamoto’nun, kimliği, doğum tarihi, cinsiyeti, nerede yaşadığı ve hatta hayatta olup olmadığı hala gizemini korumaktadır.
Bitcoin’in yaratıcısı Satoshi Nakamoto, kimliğini gizleyerek Bitcoin’in herhangi bir sahibi ya da merkezi yönetimi olmayan, bu sayede topluluğa ait bir kriptopara birimi olabilmesini sağlamıştır. Bitcoin, kriptopara ekosistemindeki beş binden fazla kriptopara içerisinde, bu özelliği ile dünya genelinde kabul edilen bir kriptopara olmayı başarmıştır.
En temelde ve basit haliyle sorumluluğun dağıtılması, tek merkezden yönetilmeme gibi anlamları olan merkeziyetsizlik veya ademi merkeziyetçilik veya merkezi olmama blokzinciri teknolojisinin en temel özelliklerinden birisidir.
Blokzincirin merkeziyetsiz oluşu, bir devlet, şirket, birey veya organizasyon gibi merkezi bir unsura direkt bağlı olmayıp, karar verme ve kontrol mekanizmasının bir ağa dağıtılmasını ifade eder. Bu sayede kimse ağ ve ağı kullanan bireylerin işlemleri üzerinde yetki ve kontrole sahip olmaz.
Blokzinciri teknolojisindeki merkeziyetsizliğin finans sektörüne katkıları ve getirdiği avantajları, Murat Tufan ile Risk Yönetimi programının aşağıdaki bölümünden izleyebilirsiniz.
Bitcoin ve kriptoparaların popülerliğinin artmasıyla günlük yaşantımıza dahil olan terimlerin sayısı da artmaya başladı.
Bitcoin ve Kriptoparalar ile Hayatımıza Giren Kavramlar!
20 KAVRAM
HODL
BLOK
REKT
BALİNA (WHALE)
YARILANMA (HALVING)
FUD
SATS
ALTCOIN
SHITCOIN
SHILL
DYOR
DIP
FORK
MINT
FOMO
To The Moon
BEARISH
BULLISH
PUMP
DUMP
Bitcoin ve kriptoparalar ile hayatımıza giren kavramların tanımlarını aşağıdaki videolardan inceleyebilirsiniz.
Kriptopara sektöründeki terimleri ve tanımlarını Bilgi Platformu Sözlük sayfamızdan ayrıca inceleyebilirsiniz.
Bitcoin Tarihi
2008 yılında Satoshi Nakamoto’nun Teknik Dokümanı’nı yayınlamasından günümüze kadarki gelişme evresine kadar Bitcoin tarihinde birçok önemli hikaye yaşanmıştır. Bu başlık altında Bitcoin tarihine dair önemli anekdotları bulabilirsiniz.
Bitcoin Logosu
Bugün dünyanın her yerinde sıklıkla karşılaşılan Bitcoin logosu, birçok farklı öneri ve geliştirme sonucu gördüğümüz son halini almıştır. Bitcoin logosu ilk oluşturulduğundan bu yana yıllar içinde pek çok değişime uğradı. Satoshi Nakamoto tarafından başlayan bu süreç Bitboy takma isimli bir kullanıcının geliştirme önerisiyle son bulmuştur ve günümüzde kullanılan haline getirilmiştir.
Geçmişten günümüze Bitcoin logosunun değişimi
Logo değişim sürecini detaylı şekilde anlattığımız yazımıza, buradan ulaşabilirsiniz.
Bitcoin Pizza Günü
18 Mayıs 2010 tarihinde BitcoinTalk forumunda “Laszlo” isimli kullanıcı, birkaç pizza için 10,000 BTC ödemek istediğini belirten bir mesaj yayınladı ve ev yapımı ya da herhangi bir pizzacıdan verilecek siparişi de kabul edebileceğini belirtti. Sevdiği pizzaları da tarif etmeyi ihmal etmeyen Laszlo, diğer kullanıcılardan gelecek cevapları beklemeye başladı. Bazı forum kullanıcıları ilgilenmiş olsa da pizzalarına kavuşamayan Laszlo, nihayet 22 Mayıs 2010 günü, 10,000 BTC ile başarıyla pizza aldığını duyurdu.
2 adet pizzanın 10,000 BTC karşılığında satın alındığı 22 Mayıs 2010 tarihi ticari anlamda ilk Bitcoin alışverişinin yapıldığı gün olarak kabul ediliyor ve her yıl “Bitcoin Pizza Günü” olarak kutlanıyor.
