Endeks, herhangi bir verinin veya veri grubunun hareketini temsil eden gösterge olarak tanımlanabilir. Endeksler; bir sektörün, piyasanın, varlık grubunun, makroekonomik verinin veya başka girdilerin performansını takip etmek, karşılaştırma yapmak ve yeni yatırım ürünleri oluşturmak amacıyla kullanılmaktadır. Bu yazıda endeks nedir, nasıl hesaplanır, türleri nelerdir, en önemli endeksler hangileridir sorularına cevap bulabilirsiniz.
ANA BAŞLIKLAR
Endeks Nedir?
Endeks bir verinin veya veri grubunun standart haline getirilmiş değeridir. Finansal piyasalar açısından endeks; bir grup menkul kıymetin, sektörün, varlık sınıfının, piyasanın, yatırım stratejisinin ya da başka diğer verilerin hareketini ölçen istatistiksel ölçüdür.
Finansal piyasalarda endeks, bir menkul kıymet grubu veya bu grubu temsil eden varsayımsal menkul kıymet portföyü olarak da tanımlanabilir. Örnek vermek gerekirse BIST 30 Endeksi, Borsa İstanbul bünyesindeki Yıldız Pazar’da işlem gören, fiili dolaşımdaki hisselerin piyasa değeri ve işlem hacmi en yüksek 30 hissenin performansını ölçen endeks olarak tanımlanmaktadır.
Endeksler, temsil ettikleri piyasanın anlık görüntüsünü sağlarlar yani referans noktası işlevi görürler. Bu sayede söz konusu sepetin eğilimi, trendi veya ruh hali kolaylıkla tespit edilebilmektedir. Örneğin BIST 30 Endeksi’nin yükselmesi, endeksi oluşturan hisse senetlerine yönelik talebin arttığını veya diğer bir ifade ile yatırımcıların sattıklarından daha fazla BIST 30 hissesi talep ettikleri anlamına gelmektedir. Endeksin değeri bünyesinde bulundurduğu varlıkların fiyat hareketlerine bağlı olarak değişmektedir.
Endeksler; menkul kıymetlerin performansını değerlendirmek, analiz ve trend takibi, karşılaştırma, risk yönetimi ve yeni yatırım ürünleri oluşturmak amacıyla kullanıldığı gibi aynı zamanda fiyat, maliyet, üretim, dış ticaret vb. makroekonomik verilerdeki eğilimleri takip etmek amacıyla da kullanılmaktadır.
Endeks Türleri Nelerdir?
Endeksler, farklı varlık sınıflarını temsil etmek amacıyla oluşturulmaktadır. Hisse senedi endeksleri bir borsada işlem gören şirketlerin performansını yansıtan endekslerdir. Bununla birlikte hisse senedi endeksleri sektörel bazlı olabileceği gibi belirli bir coğrafi bölgeyi temsil eden piyasalardan da meydana gelebilir.
Tahvil piyasası endeksleri, belirli bir tahvil piyasasının performansını değerlendiren endekslerdir. Altın, değerli madenler, petrol, tarım ürünleri vb. emtiaların ya da emtia gruplarının fiyat hareketini takip etmek amacıyla emtia endeksleri kullanılmaktadır. Döviz endeksleri ise belirli bir ülke para biriminin diğer önemli para birimleri karşısındaki değerini ölçen bir göstergedir. Makroekonomik endeksler ise bir ülkenin ekonomik performansını yansıtan endeksler olarak tanımlanabilmektedir.
Endeks Nasıl Hesaplanır?
Endeks hesaplamasında; piyasa değeri ağırlıklı veya fiyat ağırlıklı hesaplama yöntemi kullanılabilir.
Fiyat ağırlıklı hesaplama yönteminde, endekste bulunan hisse senedinin ilgili endeksteki payı yani ağırlığını tespit etmek için o menkul kıymetin piyasa fiyatı kullanılır. Diğer bir ifade ile piyasa fiyatı yüksek olan hisse senedinin endeks içindeki ağırlığı, düşük piyasa fiyatına sahip hisseye göre daha fazla olacaktır. Bu durumda söz konusu endeks yüksek piyasa fiyatına sahip hisse senetlerindeki değişikliklere daha duyarlı olmaktadır.
Piyasa değeri ağırlıklı hesaplama yönteminde ise endekste bulunan hisse senedinin ilgili endeksteki payı yani ağırlığını tespit etmek için söz konusu şirketin toplam piyasa değerinden yararlanılmaktadır. Diğer bir ifade ile piyasa değeri yüksek olan hisse senedinin endeks içindeki ağırlığı, düşük piyasa değerine sahip hisseye göre daha fazla olacaktır. Bu durumda söz konusu endeks yüksek piyasa değerine sahip hisse senetlerindeki değişikliklere daha duyarlı olmaktadır.
Borsa endekslerindeki hisse senetleri belirli periyotlarla düzenlenmektedir. Söz konusu endeksin likidite, piyasa değeri, halka açıklık oranları, özsermaye vb. kriterleri karışlamayan hisse senetleri hesaplama dönemi sonunda endeksten çıkarılırken yerlerine yeni hisse senetleri eklenmektedir. BIST 30, BIST 50, BIST 100 endekslerinde bulunan şirketler Ocak-Mart, Nisan-Haziran, Temmuz-Eylül ve Ekim-Aralık dönemleri olmak üzere yılda 4 defa gözden geçirilmektedir.
En Önemli Endeksler Hangileridir?
Borsa İstanbul Endeksleri
Ülkemizde ise Borsa İstanbul bünyesinde işlem gören hisse senetlerinin gruplar halinde performanslarının ölçülmesi amacıyla başta BIST 30, BIST 50, BIST 100 endeksleri olmak üzere çeşitli endeksler oluşturulmuştur.
BIST 30 Endeksi, Borsa İstanbul bünyesindeki Yıldız Pazar’da işlem gören, fiili dolaşımdaki hisselerin piyasa değeri ve işlem hacmi en yüksek 30 hissenin performansını ölçen endekstir. BIST 50 Endeksi, Borsa İstanbul bünyesindeki Yıldız Pazar’da işlem gören fiili dolaşımdaki hisselerin piyasa değeri ve işlem hacmi en yüksek 50 hissenin performansını ölçen endekstir. BIST 50 Endeksi, BIST 30 endeksine dahil payları da kapsamaktadır.
BIST 100 Endeksi, Borsa İstanbul Pay Piyasası için temel endeks olarak kullanılmaktadır. Borsa İstanbul bünyesindeki Yıldız Pazar’da işlem gören fiili dolaşımdaki hisselerin piyasa değeri ve işlem hacmi en yüksek 100 hissenin performansını ölçen endekstir. BIST 100 Endeksi, BIST 30 ve BIST 50 endekslerinde bulunan hisseleri de kapsamaktadır.
Küresel Borsa Endeksleri
Dünya’nın en önemli borsa endeksleri ABD hisse senetleri endeksleridir. Dow Jones Endeksi, piyasa değeri bakımında ABD’deki en büyük 30 şirketin performansını ölçen endekstir. Diğer taraftan S&P 500 Endeksi ise ABD borsalarında işlem gören en büyük 500 şirketin hisse senedi performansını izleyen borsa endeksidir. Bununla birlikte teknoloji sektörüne yönelik olan Nasdaq Endeksinde ise dünya çapındaki teknoloji şirketleri işlem görmektedir. Yukarıda sayılan bu endekslerin bütünü başta ABD olmak üzere küresel ekonomideki gidişatın bir göstergesi olarak yakından takip edilmektedir. Diğer gelişmiş ülke borsaları dışında bağımsız veri sağlayıcıları tarafından geliştirilen ve küresel ölçekte takip edilen endeksler de bulunmaktadır.
Diğer Endeksler
Dolar Endeksi (DXY), ABD dolarının, altı ana para biriminden oluşan sepete karşılık değerini ölçen endekstir. Diğer bir ifadeyle Dolar Endeksi ABD dolarının gücünü ölçmektedir. Endeksin yükselmesi, ABD dolarının sepete karşı güçlendiği anlamına gelirken, düşmesi ise sepete karşı zayıfladığı anlamına gelir.
Korku Endeksi (VIX), piyasa duyarlılığının bir göstergesi olarak takip edilmektedir. Bu endeks piyasa katılımcılarının 30 günlük süre içinde S&P 500 Endeksi’ndeki oynaklık yani volatilite beklentisinin ölçüsüdür. Korku Endeksi’nin yüksek olması piyasaya yönelik korku ve belirsizlik algısının artmakta olduğu anlamına gelmektedir.
BtcTurk | Hisse, Eliptik Yatırım Menkul Değerler A.Ş. ürünüdür.
BtcTurk | Hisse’ye üye olarak profesyonelce hisse senedi alıp satabilirsiniz.
BtcTurk | Hisse mobil uygulamasını uygulama marketlerinden indirebilirsiniz.
