Satoshi Nakamoto’nun 2009’da Bitcoin’i hayata geçirmesiyle tanıştığımız merkeziyetsizlik kavramının geçmişi aslında daha da gerilere dayanıyor. Kriptoparalarla tanışan herkesin belki de en çok duyduğu kavram olan merkeziyetsizlikle ilgili merak edilenleri bu yazımızda derledik.
ANA BAŞLIKLAR
Merkeziyetsiz Ne Demek?
Merkeziyetsizlik, en temelde ve basit haliyle sorumluluğun dağıtılması ve tek merkezden yönetilmeme anlamlarına gelir. Merkeziyetsizlik, zaman zaman ademi merkeziyetçilik veya merkezi olmamak şeklinde de tabir edilmektedir.
Bitcoin’in merkeziyetsiz olması, bir devlet, şirket veya birey gibi merkezi bir unsura direkt bağlı olmayıp, karar verme ve kontrol mekanizmasının bir ağdaki katılımcılara eşit şekilde dağıtılmasını ifade eder. Bu sayede kimse ağ ve ağı kullanan bireylerin işlemleri üzerinde yetki ve kontrole tek başına sahip olamaz.
En az internetin kendisi kadar teknolojik bir devrim sayılan blokzincirinin ve finansal bir dönüşüm sağlayan Bitcoin’in merkeziyetsiz yapısının fayda ve avantajlarına da değinelim.
Merkeziyetsiz blokzincirlerde kimsenin bir başkasını tanımasına ve güvenmesine gerek kalmaz. Blokzincirine dahil olan katılımcılar (node) tüm işlem kayıtlarını kendi defterlerine kaydeder ve birbirleriyle sürekli koordine olurlar. Bir veya birkaç katılımcının kayıt defterinde oynama yapılsa bile çoğunluğun kaydıyla, oynanmış kayıtlar eşleşmeyeceği için koordinasyon bozulur ve oynanmış defterler ağdan dışlanır. Merkeziyetsiz sistemlerin en büyük avantajlarından birisi de koordinasyon sürecinde herkesin birbirini denetlemesi, bu nedenle kimsenin kötü niyetli bir girişimde bulunamamasıdır.
Blokzincirinde her veri gerçek zamanlı şekilde herkese açık bir biçimde paylaşılır. Bu da iş akışlarında ve veri mutabakatlarında efektifliği arttırarak denetim sürecini sağlıklı hale getirir ve dolayısıyla merkeziyetsiz bir güvenlik yapısının oluşmasına imkan tanır.
Merkeziyetsizlik genel bir altyapı tanımlamasını ifade eder. Bu nedenle, merkeziyetsiz borsa, merkeziyetsiz coin, merkeziyetsiz kredi platformu gibi çeşitli tanımlamaları görmek mümkündür. Tüm bu tanımlamalar, yukarıda belirtildiği gibi tek bir otoritenin kontrolünün olmadığı yapıları ifade eder.
Merkeziyetçilik Nedir?
Merkeziyetçilik, altyapının işleyişini sağlayan ana unsurların bir veya az sayıda birkaç unsur tarafından kontrol edildiği merkeziyetçi yönetim kavramını ifade eder. Bu tür merkeziyetçi yapı modellerinde hız ve ölçeklenebilirlik konularında az sayıdaki unsur üzerinde geliştirmeler yapılarak hızlı şekilde yol katedilebilmektedir. Merkeziyetsiz altyapılarda ise işleyişi sağlayan katılımcıların çok sayıda olması, bağımsız ve eşit bir yapıya sahip olmaları, geliştirmelerin çok daha kompleks ve zorlu bir sürece sahip olmasını gerektirir.
Bitcoin nedeniyle blokzinciri teknolojisi de merkeziyetsiz bir teknoloji olarak tanımlansa da bu tam olarak doğru değildir. Blokzinciri altyapısı da kriptoparanın tasarımına göre merkezi olabilmektedir. Örneğin; bir blokzinciri üzerindeki onaylayıcı sayısı birden fazla gözükmesine karşın tek bir kişi veya grup tarafından yönetiliyorsa, bu durum blokzinciri merkezi bir kontrole bağlı hale getirir. Bu nedenle, bir blokzincirin merkeziyetsiz olup olmadığı, ağdaki onaylayıcıların sayısına ve daha da önemlisi ne kadar bağımsız olduklarına bağlıdır.
Blokzincirinin finans sektörüne katkıları ve muhasebeye getirdiği faydaların konuşulduğu Murat Tufan ile Risk Yönetimi programının 2. bölümünü izleyebilirsiniz .
