Türkçe karşılığı harcanmamış işlem çıktısı olan unspent transaction output veya kısaca UTXO, bir transfer işlemi gerçekleştikten sonra arta kalan ya da harcanmayan ve bir sonraki işlemlerde kullanılmak üzere aktarılan miktar, bir başka ifadeyle çıktı anlamına gelir. Bu yazıda UTXO nedir, nasıl çalışır, neden önemlidir, unspent transaction output örneği nedir sorularının yanıtlarını bulabilirsiniz.
ANA BAŞLIKLAR
UTXO Nedir?
Bitcoin blokzincirindeki işlemlerin ne şekilde gerçekleştiğini ve doğrulandığını anlamak için önemli kavramlardan biri olan UTXO, basit bir ifadeyle işlemden sonra arta kalan kriptopara miktarı olarak açıklanabilir. UTXO kavramına göre gerçekleşen işlem girdi, işlemden arta kalan kısım ise çıktı olarak tanımlanır. Diğer bir ifade ile unspent transaction output, blokzincirindeki harcanmamış işlemin kaydıdır. Buna göre bir transfer gerçekleştiğinde söz konusu işlemin harcamamış kısımları yani çıktılar, bir sonraki işlemlerde kullanılması amacıyla girdi olarak veri tabanına kaydedilir.
UTXO bir nevi kullanılabilir bakiye veya alışverişteki para üstü olarak da düşünülebilir. Ancak para üstünde değer değişikliği meydana gelmektedir. Örneğin 5 lira değerindeki bir ürünü satın almak için 10 lira verdiğinizi varsayın. Bu durumda elinizde 5 lira kalmış oluyor, yani elinizdeki fiat paranın değeri harcama sonucu azalmış oldu. Ancak UTXO kavramında işlemden arta kalan kısım sadece adet olarak azalmaktadır, değer olarak azalmaz.
UTXO Nasıl Çalışır?
UTXO’lar, bir blokzincirindeki her işlem için farklı çıktılar oluşturacak şekilde sürekli çalışır. UTXO oluşturulması için blokzinciri üzerinde işlemlerin gerçekleşmesi gerekir. Aksi takdirde çıktı üretilmeyecektir.
Her işlem, girdiden çıktıya değer aktarımı gerçekleştirir. Girdiler ve çıktılar bir veya birden fazla olabilir. İşlem gerçekleşirken girdi önceki işlemlerden gelen bir veya birden fazla UTXO ile eşleştirilir. Başka bir ifadeyle söz konusu UTXO’lar, bir önceki işlemlerden arta kalan ve bir sonraki işlemler için girdi olarak veri tabanına kaydedilen çıktılardır. Bu çıktılar yani UTXO’lar yeni işlem gerçekleştiği esnada harcanmış olarak işaretlenir. Kalan bakiyenin karşılığı olarak işlemi gerçekleştiren için yeni bir adreste UTXO oluşturulur. Çıktıların değeri, girdilerin değerinden küçük veya eşit olmalıdır. Aradaki fark, işlemi bloğa dahil eden madenciye ödenen işlem ücretidir.
UTXO Çalışma Örneği
Bitcoin blokzincirinde gerçekleşen ilk Bitcoin transferi UTXO’ya örnek olarak verilebilir. Gerçekleşen ilk Bitcoin transferinde Satoshi Nakamoto, Hal Finney’in adresine 10 Bitcoin göndermiştir. Buna göre Satoshi Nakamoto’nun cüzdanında bulunan toplam 50 Bitcoin’in 10’u Hal Finney’in cüzdanına teslim edilirken, işlem ücreti ödenmeyen transferden kalan 40 Bitcoin’in sahipliği, Nakamoto’nun cüzdanındaki başka bir adrese devredilmiştir. İlk Bitcoin transferine yönelik detayları buradan öğrenebilirsiniz.
UTXO Neden Önemlidir?
UTXO kavramı, kriptopara parçalamaya imkan sağlar. Bu parçalama bir transfer işlemi gerçekleştikten sonra arta kalan ya da harcanmayan ve bir sonraki transfer işleminde kullanılmak üzere aktarılan miktar olarak da açıklanabilir. Bu özelliği ile aynı fonların birden fazla harcanması anlamına gelen çifte harcama sorununa da çözüm sağlamayı amaçlar. UTXO ayrıca bir blokzincirlerindeki fon akışını izlemeyi mümkün kılar ve dolandırıcılık faaliyetlerini belirlemeye yardımcı olmak için kullanılabilir. Diğer taraftan, blokzincirlerinde tutulması gereken işlem sayısını azalttığı için ölçeklenebilirlik sağlarlar.
