Bitcoin ve kriptoparalar hayatımıza girdiğinden bu yana finansal piyasalar başta olmak üzere hemen hemen her alana dokunan ciddi bir teknolojik dönüşümün öncüsü oldular. Bu dönüşüm, süreçleri basitleştirmek, ucuzlaştırmak ve herkesin katılımına açmak üzerine konumlandı. Günümüzde, oldukça maliyetli ve belirli otoritelere bağlı olan bilimsel araştırmalar da blokzinciri teknolojisi sayesinde önemli bir dönüşümün eşiğinde bulunuyor. Bu yazıda, merkeziyetsiz bilim nedir? DeSci ne demek? decentralize science nasıl çalışır? gibi sorulara cevap bulabilirsiniz.
ANA BAŞLIKLAR
Merkeziyetsiz Bilim Nedir?
Bitcoin’in öncülük ettiği merkeziyetsizlik akımı, hiçbir otoriteye bağlı kalmadan işleyebilen altyapıların doğmasını sağladı. Kendi kendine sürdürülebilir olan bu altyapılar, aracıya ihtiyaç duymadığı için süreçlerin ucuzlamasını sağladı. Bu altyapılar, aynı zamanda herkesin katılımına açık şekilde yapıldığı için ucuzlamanın yanında iş süreçlerini demokratikleştirdiler. Konumuzla bağlantılı olarak bilimsel alandan örnek vermek gerekirse, normalde milyonlarca dolar maliyetlere neden olan bilimsel araştırmalar, doğal olarak sadece varlıklı kişi veya kurumların katılabildiği yatırım alanlarıydı. Ancak bu iş modeli blokzincirine taşınınca, artık herkesin kullanımına açık hale geldi.
Merkeziyetsiz Bilim Nasıl Çalışır?
Hepimizin hayatına etki eden ilaç endüstrisi, çeşitli bilimsel deneyler sonucunda başarılı ürünler çıkarabilmektedir. Bu çalışmalardan çok azı başarıya ulaştığı için deneysel süreçler herkes tarafından tercih edilmeyen, uzun süren ve maliyetli alanlardan görülmektedir. Bu nedenle, günümüzde kamu fonları başta olmak üzere sivil toplum kuruluşları ve bu alanda uzmanlaşmış yatırım şirketlerine bağlı bir fonlama süreci bulunmaktadır. Araştırmaların fonlanması bu nedenle verimlilik üzerine odaklanmakta ve önemli bile olsa başarı oranı düşük olduğu için gereken fonun her zaman toplanamamasına neden olabilmektedir.
Bilimsel deneyler için gereken paranın tokenleştirilerek herkesin katılımına açılmasıyla sektörün içerisinde bulunduğu kısır döngünün kırılması, araştırmaların çeşitlendirilerek belki birçok hastalığa çözüm bulunması amaçlanmaktadır. Merkeziyetsiz bilim adı verilen bu süreç, her bir araştırma süreci için gerekli olan fon kadar token yaratılıp, bu tokenlerin kriptopara piyasasına sunularak kullanıcıların alım satımına açılmasını ifade eder. Bilimsel bir araştırma için token satın alındığında, genellikle bu token aynı zamanda ilgili sürecin başarılı olması halinde ortaya çıkacak üründen pay verir. Böylelikle, sadece büyük yatırım firmalarının veya kamu fonlarının elde ettiği bu ayrıcalık, blokzinciri teknolojisi sayesinde artık herkesin erişebileceği bir yatırım alanına dönüşmektedir. Çünkü her bir katılımcı, ister 10 USD , isterse 1000 USD tutarında bu tokenlerden alabilir. Dolayısıyla herkes bütçesine uygun şekilde sürece destek olabilir ve başarılı olması durumunda yatırılan miktar kadar gelire ortak olabilmektedir.
Merkeziyetsiz bilim kapsamında oluşturulan tokenler genellikle deneyin başarılı geçmesi halinde gelir vaat etse de kullanıcıların her bir token için ayrıca araştırma yapmaları gerekmektedir. Projeden projeye tokenlerin vaat ettikleri özelliklerin değişebileceği unutulmamalıdır.
DeSci Ne Demek?
Yukarıdaki tokenizasyon süreci, kriptoparaların ve blokzinciri teknolojisinin beraber kullanılarak ‘tokenizasyon’ denilen sürecin tipik bir örneğidir. Tokenizasyon sayesinde genellikle merkeziyetsiz olarak yapılandırılan platformlar birçok sektörü dönüştürme amacı güderler. Finansal alandaki dönüşüm DeFi (merkeziyetsiz finans) olarak tanımlanırken, bilimsel alandaki bu dönüşüm de DeSci yani ‘decentralized science’ kavramının kısaltmasıyla isimlendirilmiştir.
