Kredi notu, bir borçlunun finansal yükümlülüklerini yerine getirme kapasitesini değerlendiren bir not, değerlendirme ya da derecelendirme sistemidir. Kredi derecelendirme kuruluşları tarafından verilen kredi notları, bir borçlunun mali sağlığını ve borcunu geri ödeme yeteneğini belirler. Bu makalede kredi notu nedir, ne işe yarar, not görünümü nedir ve piyasalar için neden önemlidir sorularına cevap bulabilirsiniz.
ANA BAŞLIKLAR
Kredi Notu Nedir?
Kredi notu, şirketler ve hükümetler gibi ekonomik aktörlerin kredi riskini ölçmek amacıyla kullanılmaktadır. Bu noktada değerlendirilen veya derecelendirilen, söz konusu ekonomik aktörlerin ihraç ettiği/edeceği borçlanma araçlarıdır. Kredi notu, fon talep edenlere yönelik önemli bilgiler sağladığından, fon arz edenler için bir güven ölçüsü olarak tanımlanabilir.
Kredi notu, kaynak arz edenlere borçlunun risk seviyesi ve borcunu ödeyebilme kapasitesini değerlendirme konusunda fayda sağlar. Yatırımcılar, yatırım yapacakları ekonomik aktörü belirlerken kredi notlarını dikkate alarak risk düzeyini belirleyebilirler. Bankalar ve diğer finansal kuruluşlar yani kısaca kredi verenler de kredi notlarına dayanarak faiz oranlarını belirlemektedir. Şirketler ve hükümetler ise kendi kredi notlarını takip ederek ekonomik politikalarını şekillendirebilmektedirler.
Kredi notu, borçlanma maliyetleri üzerinde doğrudan etkili olabilmektedir. Yüksek veya yükselen bir kredi notu ilgili ülke ya da şirkete ait ekonomik koşulların iyileştiğine ve daha fazla güven duyulduğuna işaret edebilmektedir. Bu durum fon arz edenleri yatırım yapmaya teşvik ederek, fon talep edenler açısından daha düşük maliyetli finansman imkânı ile sonuçlanabilmektedir. Buna karşılık düşük veya spekülatif seviyede olan bir kredi notu ise ilgili ekonomik aktöre yönelik koşulların iyileşme sergilemediği ya da gerilediği ve söz konusu borçlunun, borcunu ödeyememe riskinin arttığı anlamına gelebilmektedir. Bu durum, faiz oranının yüksek tutulması ya da kredi notunun çok düşük olduğu senaryolarda borç talebinin karşılanmaması şeklinde sonuçlanabilir.
Kredi notları, genellikle uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları tarafından verilir. En bilinen üç kuruluş Moody’s, Standard & Poor’s (S&P) ve Fitch Ratings’tir. Bu kuruluşlar, fon talebinde bulunanların finansal durumunu, gelir gider dengesini, borçluluk oranını, geçmiş borç ödeme alışkanlıkları ve diğer faktörleri analiz ederek kredi notunu belirlemektedir. Farklı kredi derecelendirme kuruluşları, aynı ekonomik aktöre farklı kredi notları verebilir. Bu durum, kredi derecelendirme kuruluşlarının kullandığı metodoloji, analiz yöntemleri ve risk değerlendirme kriterlerinin farklılıklarından kaynaklanmaktadır.
Herhangi bir ekonomik aktörün ihraç edeceği borçlanma aracının, uluslararası piyasalarda talep görebilmesi için kredi notunun belirli bir sınırın üzerinde olması gerekmektedir. Yurtdışındaki kurumsal yatırımcılar, söz konusu bu sınırın altındaki enstrümanlara yatırım yapmama eğilimindedir. Bu eşik, tam Türkçe karşılığı olmamakla birlikte yatırım derecesi (investment grade) olarak tanımlanabilir. Bu seviye, Standard & Poor’s ve Fitch Ratings için BBB ve Moody’s için ise Baa3 olarak tanımlanmaktadır. Bu seviyeler literatürde alt orta not olarak belirtilmektedir. Bu eğişin altındaki kredi notları ise spekülatif olarak kabul edilmektedir.
Diğer taraftan not görünümü, kredi notunu tamamlayıcı bir metrik olarak kabul edilebilir. Görünüm, kredi notunun gelecekteki durumu hakkında tahmindir. Not görünümü; pozitif, durağan veya negatif olarak tanımlanabilir. Pozitif görünüm, kredi notunun artabileceğini/artışın devam edebileceğini, durağan görünüm mevcut kredi notunun yakın gelecekte değişmeyeceğini ve negatif görünüm kredi notunun ilerleyen vadede düşebileceğini gösterir. Görünüm, ekonomik koşullar, finansal durum, gelir gider dengesi, şirketler açısından faaliyetlerdeki değişiklikler ve sektörel gelişmeler gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir.
Bununla birlikte ilgili ekonomik aktörün borç ödeme kapasitesini takip etmek için CDS gibi diğer metriklerin de dikkate alınması gerekmektedir. CDS, borçlunun temerrüde düşmesi yani borcunu ödeyememesi durumunda oluşabilecek kredi riskini sigortalamak amacıyla kullanılan takas anlaşmalarıdır. CDS’i satın alan taraf, ödediği prim (CDS primi) karşılığında, ihraççının temerrüt riskine karşı kendini korur. Bu noktada kredi notunun gecikmeli, CDS priminin ise piyasadaki gelişmelere karşı daha hassas bir metrik olduğunu belirtmekte fayda var. Ayrıca kerdi notu ve görünümündeki değişiklikler de CDS primine etki edebilmektedir.
Kredi Derecelendirmesi Piyasalar İçin Neden Önemlidir?
Kredi derecelendirme notları, finansal piyasaların verimli işlemesi açısından önemlidir. Kredi derecelendirme notları sayesinde yatırımcılar, riskleri iyi değerlendirerek doğru yatırım kararları alabilirler. Bu da piyasaların daha istikrarlı olmasını sağlayabilmektedir. Ayrıca, kredi derecelendirme notları, şirketlerin finansal şeffaflıklarını artırmalarına ve daha iyi yönetilmelerine katkıda bulunur.
Kredi notunun değişmesi, yatırımcı davranışlarını ve sermaye akışlarını doğrudan etkileyebilir. Kredi notundaki düşüş, borçlanma maliyetlerini artırabilir ve yabancı yatırımları caydırabilir. Tam tersine, kredi notu artışı, ülkenin veya şirketin daha fazla yatırım çekmesine ve ekonomik büyümenin hızlanmasına katkı sağlayabilir.
